Więźba dachowa to jeden z ważniejszych elementów budynku. Nie należy tutaj na siłę poszukiwać najtańszych materiałów i wykonawców, gdyż z biegiem lat może to spowodować wiele problemów z wilgocią czy niewłaściwą izolacją dachu.
Więźba dachowa - szkielet dachu - Korona domu
Stare polskie przysłowie mówi, że "ryba psuje się od głowy". Zgodnie z tą zasadą początek popadnięcia domu w ruinę lub wstęp do jego złego stanu technicznego rozpocząć się może od dachu, a szczególnie od więźby dachowej. Już od początku, od momentu budowy domu i prac konstrukcyjnych dachu, powinniśmy zadbać o jak najlepsze wykonanie więźby, aby umożliwić pozostanie jej w jak najlepszym stanie technicznym z upływem lat. Pragnąc zadbać na przyszłość o właściwą izolację dachu i wykluczenie kłopotów, które może spowodować nadmierna wilgoć, już przy okazji projektu i budowy więźby dachowej powinniśmy zatroszczyć się o jak najwyższą jakość materiałów, które wykorzystamy na potrzeby konstrukcyjne oraz o jak najlepsze wykonanie wszelkich prac przy więźbie. Możemy być pewni, że najniższe koszta robocizny oraz drewna w przypadku więźby dachowej nie będą trafioną formą oszczędności, a wręcz przeciwnie - przyspieszyć mogą perspektywę złego stanu technicznego więźby, a w związku z tym konieczność jej remontu, pociągającego za sobą dla nas dodatkowe koszta.
Kluczowe zasady dobrego projektu więźby dachowej i jej odpowiedniej konstrukcji
Podstawową, najważniejszą funkcją każdej dobrze skonstruowanej więźby dachowej jest prawidłowe i bezpieczne utrzymywanie ciężaru własnego dachu wraz z pokryciem oraz odpowiednia, wystarczająca odporność na obciążenie dachu śniegiem lub ryzyko uszkodzenia albo zerwania dachu bądź więźby przez silny wiatr. W realiach naszego kraju oznacza to w praktyce, że więźba każdego domu w Polsce powinna być w stanie wytrzymać obciążenie zalegającym śniegiem o przybliżonej wadze od 100 do 150 kg na metr kwadratowy. Konstrukcja więźby na obszarach gór i pogórzy powinna być jeszcze mocniejsza, albowiem dość często musi znieść obciążenie nawet powyżej 200 kg na metr kwadratowy. Projekt i wykonanie więźby dachowej zawsze powinien uwzględniać lokalizację, w której konkretny dom zostanie zbudowany.
Dobór materiałów - przede wszystkim drewna - oraz niezbędnej, właściwej jego ilości na budowę więźby dachowej stawianego przez nas domu, powinien być odpowiedni do sumy obciążeń własnych dachu, zastosowanego wykończenia oraz ocieplenia, a także dostosowany do występujących lokalnie warunków atmosferycznych. Gwarantuje to solidność i trwałość więźby. Dziś praktycznie projekt każdej więźby pozwala na wykorzystanie dowolnego rodzaju pokrycia dachowego - arkuszy blaszanych lub z papy, czyli pokrycia o mniejszej wadze bądź dachówek z ceramiki czy cementu, stanowiących cięższy typ pokrycia dachu. Wbrew pozorom i powszechnemu mniemaniu ciężar pokrycia dachowego - a więc i jego typ - nie jest najważniejszym czynnikiem, który powinniśmy uwzględnić chcąc dobrać właściwą konstrukcję i konieczną siłę nośną naszej więźby dachowej.
Nie jest prawdą, że pokrycie określane jako lekkie - z papy albo blachy - pozwala na zastosowanie lżejszej więźby.
Jakie drewno wybrać do budowy więźby dachowej i z jakim kosztem materiału powinniśmy się liczyć?
Wybierając drewno powinniśmy wziąć pod uwagę:
- gatunek drewna,
- klasę drewna, tzn. jego wytrzymałość (określaną symbolem Cxx),
- ilość drewna (w tym liczbę i grubość poszczególnych elementów, takich jak: belki, krokwie, krawędziaki).
W przypadku symbolu Cxx, oznaczenie xx określa odporność konkretnego typu drewna na zginanie. Pod budowę klasycznej więźby dachowej najczęściej stosuje się drewno o wytrzymałości przynajmniej C24 - C27. Zmniejszenie klasy drewna na więźbę bez konsultacji z projektantem może doprowadzić do uszkodzeń pewnych elementów konstrukcji w wyniku wystąpienia obciążeń zbyt dużych w stosunku do ich wytrzymałości.
Koszt drewna podawany jest tradycyjnie za 1 m3 tego materiału i zależy od wszystkich wyżej wymienionych trzech czynników. Całościowa cena potrzebnego nam drewna związana jest także ze stopniem skomplikowania planowanej konstrukcji dachowej. Praktycznie niezależnie od powierzchni dachu, więźby pod dachy proste, dwuspadowe, bez lukarn itp. są tańsze. Więźby dachów wielospadowych, z lukarnami, skosami i innymi zróżnicowanymi konstrukcyjnie rozwiązaniami, zawsze będą droższe. Wynika to z jednej strony z większej ilości materiału potrzebnego do budowy bardziej skomplikowanych dachów. Z drugiej strony zaś ze znaczniejszej ilości koniecznych w tym przypadku tradycyjnych robót ciesielskich, które podnoszą koszt wykonania więźby pod taki dach.
W Polsce najbardziej popularnym gatunkiem drewna pod budowę więźb dachowych jest sosna. Zaraz po niej statystycznie najczęściej wykorzystywane jest drewno świerkowe lub jodłowe. Kupowane jest z reguły drewno suszone i impregnowane powierzchniowo. Sosna jest powszechnie dostępna w tartakach, jak też jakościowo i wytrzymałościowo nadaje się lepiej pod budowę więźby, aniżeli świerk czy jodła. Zaletą drewna sosnowego jest też to, że łatwiej poddaje się impregnacji niż np. świerk. Popularność trzech wymienionych gatunków drewna jako materiału pod więźbę wynika również z umiarkowanych kosztów ich zakupu. Drewno sosnowe bądź świerkowe suszone
i impregnowane powierzchniowo kosztuje aktualnie około 700 - 850 zł / m3, zaś cena drewna jodłowego suszonego i zabezpieczonego analogicznie wynosi najczęściej od 600 do 700 zł / m3. Drewno impregnowane komorowo jest jakościowo lepsze, ale i droższe. Ma jednak większą odporność na działanie grzybów, pleśni, mikroorganizmów czy innych szkodliwych czynników, co rzutuje na trwałość konstrukcji i w perspektywie dłuższego czasu może wpłynąć na naszą oszczędność, ponieważ konieczność niezbędnych z upływem lat remontów więźby odsunie się tylko w czasie.
Cena drewna zależy nie tylko od samego jego gatunku, ale również od rodzaju potrzebnych elementów drewnianych i ich grubości, wymiaru. Już w oparciu o projekt więźby dachowej możemy swobodnie obliczyć potrzebną ilość budulca oraz ocenić ile elementów jakiego typu i o jakich parametrach potrzebujemy. Do całkowitego kosztu drewna na końcu doliczyć musimy cenę wykonania więźby oraz zakupu elementów służących do jej budowy, tj. gwoździ, wkrętów, stalowych łączników. Dojdzie nam również koszt elementów pokrycia dachowego oraz akcesoriów dachowych.
Kiedy i jak możemy oszczędzić? Jeżeli potrzebujemy drewna w ilości powyżej 10 - 12 m3 ze względu na dużą powierzchnię planowanego dachu, najczęściej wydamy mniej, uzyskując niższą cenę po prostu ze względu na zakup dużej ilości materiału. Sposobem na zmniejszenie kosztów więźby dachowej, a także szybsze wykonanie prac, może być budowa więźby z prefabrykowanych wiązarów dachowych czy wybór prostszej konstrukcji dachu - bez lukarn, skosów itp. Więźba prefabrykowana jest tańsza, ponieważ nie wymaga pracochłonnych i trudniejszych robót ciesielskich oraz potrzebujemy do jej postawienia mniej drewna niż przy więźbie tradycyjnej.
W przypadku więźby zawsze powinniśmy inwestować w jak najlepszej jakości materiały - szczególnie drewno - oraz zatrudniać do jej budowy jak najsolidniej wykwalifikowanych - a więc doświadczonych - wykonawców. Jakość jest tu szczególnie ważna. Oszczędność na niej w przypadku więźby się po prostu nie opłaca. Zastosowanie złej jakości drewna i kiepska robocizna spowodować mogą zawilgocenie, zagrzybienie czy gnicie drewnianej konstrukcji więźby, a także jej niestabilność, co już szczególnie zagraża bezpieczeństwu mieszkańców budynku oraz przechodniów.
Koszt budowy lub montażu więźby dachowej
Koszt ten zależy od następujących czynników zasadniczych:
- jak bardzo skomplikowana ma być konstrukcja planowanego dachu,
- jaki typ łączenia elementów drewnianych zostanie zastosowany,
- czy zdecydujemy się na więźbę tradycyjną, czy też prefabrykowaną.
Koszt robocizny rośnie proporcjonalnie do wzrostu skomplikowania budowy więźby dachowej. Wykonanie prostego dachu dwuspadowego jest najtańsze. Przy wyborze więźby tradycyjnej, cena w tym przypadku wynosi z reguły około 20 - 30 zł / m2 powierzchni dachu, jeśli zaś chodzi o dachy skomplikowane, z dużą ilością skosów przy więźbie tradycyjnej koszt to średnio od 30 do 50 zł / m2. Robocizna w przypadku więźby prefabrykowanej wiąże się z ceną rzędu 20 - 25 zł / m2 (choć zdarza się, że koszt montażu takiej więźby wliczony jest już w cenę jej zakupu).
Koszt robocizny jest najwyższy w przypadku konstrukcji więźby dachowej, wymagającej zastosowania wielu tradycyjnych połączeń ciesielskich. Wynika to z potrzeby znacznie większych nakładów czasu na wykonanie konstrukcji oraz wymaga większego doświadczenia ekipy budowlanej, aniżeli przy zastosowaniu połączeń w postaci gwoździ, wkrętów lub specjalnych łączników stalowych. W tym ostatnim przypadku robocizna jest tańsza.
Cena więźby prefabrykowanej wynosi aktualnie około 1200 - 1400 zł / m3. W koszt wliczone jest zazwyczaj zarówno drewno jak i montaż. Montaż więźby prefabrykowanej, koszt jej transportu czy rozładunku mogą być wliczone w cenę samej więźby, ale nie zawsze są. Jeżeli robocizna nie jest doliczona, należy mieć na uwadze, że koszt zamontowania więźby podnieść nam może jeszcze dodatkowo potrzeba wykorzystania przy okazji prac ciężkiego sprzętu do podnoszenia i montażu gotowych elementów.
W przypadku więźby prefabrykowanej potrzebujemy z reguły około 25 - 35 % mniej drewna na budowę niż w przypadku więźby tradycyjnej. Dokonując wyboru więźby i chcąc prawidłowo ocenić jej koszt, powinniśmy zawsze wziąć pod uwagę trzy czynniki sumarycznie: koszt drewna i innych materiałów (np. połączeniowych), koszt transportu oraz wykonania bądź montażu więźby. Jeśli porównamy wyłącznie cenę 1 m3 więźby tradycyjnej oraz prefabrykowanej, jest wielce prawdopodobne, że przyniesie nam to błędny, bo niepełny (nie uwzględniający wszystkich realnych kosztów) wynik kalkulacji.
